|
رساله مختصری از مرحوم بیدآبادی در سیر و سلوک الی الله حضرت علامه سید محمد حسین طهرانی در کتاب روح مجرد می فرمایند: آقا محمّد بید آبادی از عرفاءِ مشهور است و صاحب مقامات و درجات . رحلتش در سنه 1197 هجریّه قمریّه است . و حقیر کراراً بر سر مزارش رفته‌ام . و مراد از بید آبادی بطور مطلق اوست . و امّا آقا محمّد جواد بید آبادی از عرفاءِ زمان اخیر بوده است ، استاد والد صدّیق مکرّم حاج محمّد حسن شرکت است . آقای حاج محمّد حسن دام توفیقه گفتند : مرحوم پدر ما می‌گفت : آقا محمّد جواد بید آبادی را کسی نشناخت ؛ و خود مرحوم بید آبادی یک بیت سروده بود که مرحوم پدرم یادداشت کرده بود :
باری ، مرحوم آقا محمّد بیدآبادی که به بیدآبادی بزرگ معروف است مطالبی جالب ودلنشین دارد ، و هنگامی که حقیر در نجف أشرف بودم برای خود استنساخ نمودم . سپس معلوم شد مرحوم علاّمه طهرانی شیخ آقا بزرگ که استاد حقیر در فنّ درایه و حدیث و اجازات بودند در کتاب « الذّریعه» ج 12 ، ص 283 در تحت عنوان « رِساله فـی السَّیـرِوالسّلوکِ * فارسیة لآغا مُحمّدٍ البید ابادیّ أیْضاً کَتَبها مُراسلَة إلـی بعضِ تَلامیذِة » ذکر کرده‌اند . و چون از طرفی مختصر است و از طرف دیگر حاوی مطالب عمیقه است ، ما عین آن را در اینجا برای مزید بهرمندی مطالعه کنندگان ارجمند می‌آوریم : ‹‹ بسم‌‌اللـه‌الرّحـمن الرّحیم و به نستعیـن بید آبادی گوید : یا أخی و حَبیبـی ! إ نْ کُنتَ عَبدَ اللـهِ فارْفَعْ هِمَّتک ، و کِلْ علَی اللـهِ أمرَ ما یُهِمُّک ! تا توانی همّت خود را عالی نما ، لأنّ الـمرْءَ یطیـرُ بـهمَّته کما أنّ الطّیـرَ یطیـرُ بـجَناحَیه .
یعنی به تأمّلات صحیحه و کثرت ذکر موت ، خانه دل را از غیر حقّ خالی گردان ! یک دل داری ؛ یک دوست بس است تو را ! ألَیْسَ اللـهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ . و مَا جَعَلَ اللـهُ لِرَجُلٍ مِن قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ .
مَا عَبَدْتُکَ خَوْفًا مِنْ نارِکَ وَ لا طَمَعًا فـی جَنَّتِکَ ، بَلْ وَجَدْتُکَ أهْلاً لِلْعِبادَة فَعَبَدْتُکَ . هر دو عالم را به یک بار از دل تنگ برون کردیم تا جای تو باشد . و تحصیل این کار به هوس نمی‌شود ؛ بلکه تا نگذری از هوس نمی‌شود . أبَی اللـهُ أ نْ یُجْریَ الأمورَ إلاّ بِأسْبابِها . و الأسبابُ لا بُدَّ مِن اتِّصالِها بـمُسبِّباتِها . و الاُمورُ العِظامُ لا تُنالُ بِالـمُنَی ، و لا تُدرَکُ بالـهَوَی ؛ و اسْتَعینوا فـی کُلّ صَنْعه بِأرْبابِها ، وَ أتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أبْوَابِهَا ؛ فإنّ التَمنّیَ بِضاعَه الـهَلکَی .
باید اول از مرشد کلّ و هادی سبل هدایت جسته ، دست تولّی به دامن متابعت ائمّه هدی علیهم‌السّلام زده ، پشت پا به علائق دنیا زنی و تحصیل عشق نمائی ؛ قُلِ اللـهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ .
پس هموم خود را همّ واحد ساخته با جدّ و جهد تمام پا به جادّه شریعت گذارد وتحصیل ملکه تقوی نماید ، یعنی پیرامون حرام و شبهه و مباح قولاً و فعلاً و حالاً و خیالاً واعتقاداً نگردد تا طهارت صوری و معنوی حاصل شود که شرط عبادت است ، و اثری ازعبادت مترتّب شود و محض صورت نباشد . إنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللـهُ مِنَ الْمُتَّقِیـنَ .« وَ لَن تُقْبَلَ نَفَقاتکُمْ إن کُنتُمْ قَوْمًا فاسِقیـنَ .» « وَ ما مَنَعَهُ عَن قَبولِ صَدَقاتِهِم إلاّ کَوْنُهُمْ فاسِقیـنَ .» « لَن یُقْبَلَ عَمَلُ رَجُلٍ عَلَیهِ جِلْبابٌ مِن حَرام .»«مَن أکلَ حَرامًا لَن یَقْبَلَ اللـهُ مِنْهُ صَرفًا ولا عَدلاً.» وَتَرکُ لُـقمه حَـرامٍ أحَبُّ إلَی اللـهِ مِن ألفَیْ رَکعه تَطوُّعًا ، وَ رَدّ دانِقٍ مِن حرامٍ تَعْدِلُ سَبعیـنَ حِجَّه مَبـرورَه . و به تدریج حوصله فهم وسیع شود . وَ مَـن یَتّقِ اللـهَ یَجْعَلْ لَهُ فُرقانًا *. وَ اتَّـقـوا اللـهَ وَعَلِّمُکُمُ اللـهُ . در این وقت دقیقه‌ای از وظائف و طاعات مقرّره واجبه و مندوبه را فروگذارننماید تا به مرور ، روح قدسی قوّت گیرد . وَ نَحنُ نُؤیِّدُ روحَ القُدْسِی بِالعَمَل الصّالِحِ ؛ وَ العملُ الصّالِحُ بَعضُهُ مِن بَعضٍ . و شرح صدری بهم رسد . و پیوسته نور عبادات بدنی و نور ملکات نفسی تقویت یکدیگر نموده نُورٌ عَلَی نُورٍ شود ؛ الطّاعه تَجُرُّ الطّاعه . و احوال سابقه در اندک زمانی به مرتبه مقام رسد و ملکات حسنه و اخلاق جمیله حاصل شود و عقائد حقّه را رسوخ کامل بهم رسد ، و ینابیع حکمت از چشمه دل به زبان جاری گردد ، و به کلّی رو از غیر حقّ بگرداند . در این هنگام هرگاه از زمره سابقین باشد ، جذبه عنایت او را استقبال کند و خودی اورا گرفته در عوض ، ما لا عیـنٌ رَأتْ وَ لا اُذُنٌ سَمِعَتْ و لا خَطَرَ علی قَلبِ بَشرٍکرامت فرماید . وحقیقت إنّکَ لاَ تَهْدِی مِنْ أحْبَبْتَ وَ لَکِنَّ اللـهَ یَهْدِی مَن یَشَآءُ و إنَّ هُدَی اللـهِ هُوَ الْهُدَی را بعینه مشاهده نماید ؛ « إذا أرادَ اللـهُ بِعَبْدٍ خَیْرًا فَتَحَ عَیْنَ قَلْبِهِ» را مشاهده نـموده سـالک مجـذوب شود . إلَهی تَرَدُّدی فـی الأثارِیوجِـبُ بُعـْـدَ الْمَزار؛ فَاجْذِبْنـی بِجَذْبَه توصِلُنـی إلَی قُرْبِکَ، واسلُکْنـی مَسالِکَ أهْلِ الْجَذْبِ ، وَ خُذْ لِنَفسِکَ مِن نَفْسی ما یُصْلِحُها . جَذبَه مِن جَذَباتِ الرَّبِّ تُوازی عَملَ الثَّقَلَیْن . ز سودای بزرگان هیچکس نقصان نمی‌بیند .
تا هبوبِ نسایمِ رحمت او را به کدامیک از جزائر خالدات بحرین جلال و جمال که در خور استعداد و لائق حسن سعی او بود رساند . إنّ لِلَّهِ تَعالَی فـی أیّامِ دَهرِکُمْ نَفَحاتٍ ، ألا فَتَعرَّضوا لَها . مراتب مزبوره منازل سیر إلی اللـه و مجاهده فی سبیل اللـه است ؛ یَأیُّهَا الإنسَانُ إنَّکَ کَادِحٌ إلَی رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلاَقِیهِ . بعد از آن إنَّ الَّذینَ جاهَدوا فِینا که سفر السّیر فی اللـه است خواهد بود ، و ذکر آن ضرورنیست بلکه مضرّ است
الإیـمانُ مَراتِبُ وَ مَنازِلُ لُوْ حُمِّلَتْ عَلی صاحِبِ الاِثْنَیـنِ ثَلاثَه لَتَقَطَّعَ کَما تَقَطَّعَ الْبیضُ عَلَی الصَّفا . رَحِمَ اللـهُ امْرُؤٌ [امْرَءً‌ا ـ ظ] عَرَفَ قَدْرَهُ وَ لَم یَتَعَدَّ طَورَهُ .
فَخُذْ مَآءَ‌اتَیْتُکَ وَ کُن مِـنَ الشَّاکِـرِینَ . و لَـئِن شَکَرْتُمْ لأزِیـدَنَّکُمْ .
رَحِمَ اللـهُ امرَأ سَمِعَ قَولـی وَ عَمِلَ فَاهتَدَی بِهِ . به یقین بدان که به نحو مذکور ، هر که شروع در سلوک نماید ، در مرحله‌ای که اجل موعود رسد ، در زمره وَ مَنْ یَخْرُجُ مِنم بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إلَی اللـهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أجْرُهُو عَلَی اللـهِ محشور گردد . گر مرد رهی رهت نمودم . وَ اللـهُ یَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ یَهْدِی السَّبِیلَ . آنچه بخاطر بود به قلم آمد ، تا که را به کار آید .
حاجی ره هدی به خدا غیر عشق نیست . گفتیم : زور این باده ندانی به خدا تا نچشی !وَالسَّلاَمُ عَلَی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَی . »
(به نقل از کتاب روح مجرد تالیف حضرت علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی) |
